Cepmendilinin Tarihçesi

CEPMENDİLİNİN KISA TARİHİ*

Cep mendilinin  kökenleri Antik Çağ'da, küçük keten kumaşların kırmızı renkli tozlarla boyandığı ve mendil olarak kullanılan eski Mısır’a, Roma ve Yunanistan'a kadar uzanır. Zaman içinde amacı değişen mendiller de  hiçte yavaş olmayan bir tarihsel süreç içinde cep mendillerine dönüşmüştür. O dönemlerde bir ihtiyacı karşılamak, burun temizlemek, istenmeyen kokulardan korunmak gibi amaçlarla kullanılırken günümüzdeki cep mendiline dönüşmesi onun ihtiyaçtan daha çok bir  aksesuar olarak algılanması ile ilgiliydi.

Nitekim mendiller Eski Yunan’da parfümlü bir bez olarak taşınırken Roma da imparatorun Gladyatör oyunlarını başlatmak için de kullandığı bir aksesuara dönüşecektir. Ancak cep mendillerinin bizim anladığımız anlamda aksesuar olarak kullanılması  için Katolik Kilisesi üyelerinin Tanrı'ya ve kiliseye bağlılıklarının bir temsili olarak onları sol kollarına ekleyeceği sekiz yüzlü yıllara dek beklemek gerekecekti.

ETİMOLOJİ

İngilizce "mendil"  sözel olarak kullanılsa da yazlı kayıtları  1530 lara uzanır. Anglo / Fransız "courchief" yazılı kayıtları 1223’lerde bulunmuştur. Eski Fransızca'da "Couvrechief", "covrir" (örtmek) ve "şef" (baş) kelimelerinden türetilmiştir. Bir kadının kafasını örtmek için bir couvrechief veya cuevrechief kullanılırdı. "Kerchifle" ise Britanya kökenli bir  kelime olup tam anlamıyla evde temizlik için kullanılan eski bir bez anlamına geliyordu. İngiltere’de modern anlamda cep mendilinin kullanılmaya başlaması 1200 ile 1500 yılları arasında olmuştur.

Arapça kökenlerine bakıldığında ise mendil kelimesi, ‘bir şeyi başka bir yere taşımak’ manasına ‘nedl’ kökünden gelir. Aramca, mandila; Yunanca, mantile denmiş. Farsça’da mendile, ‘el silinen şey’ manasına destmâl denir. Türkler mendile elin yağının veya alnın terinin silinmesinden kinaye olarak yağlık adını
da vermiştir. 

                     

  
Osmanlıda kullanılan mendillerin renklerine göre anlamaları vardı.                    

Beyaz mendil: seni delice seviyorum. 

Eflatun mendil: yarın pencerenin önünden geçiniz, mektup vereceğim.

Fıstıki mendil: dikkat et, komşular görecek.

Kenarı mor mendil: çapkın! pek hoşuma gidiyorsun. kenarı pembe mendil: sensiz yaşayamam.

Kenarı sarı mendil: birkaç gündür rahatsızım, çıkamadığımın sebebi budur.

Kenarı yeşil mendil: sana daima sadık kalacağıma söz veriyorum.

Kırmızı mendil: seni bütün varlığımla seviyorum.

Mavi mendil: kederlerdeyim. çok vefasızsın, sensiz mesut olamam.

Mor mendil: senden çok hoşlanıyorum.

Pembe mendil: bütün ümidim sende.

Yeşil mendil: gönderdiğim mektubun cevabını bekliyorum, ne zaman göndereceksiniz?

ANTİK MISIR

Eski insan örtünmek için  35.000 yıl önce basit bir dokumayla başladı ancak onu bir ürn olarak farklı amaçlarla kullanmaya yarayacak kemik iğnesinin geliştirilmesi için 17.000 yıl geçmesi gerekmişti. MÖ dört bin yılın ortalarında ise, Hierakonpolis'te ilk keten kumaştan törensel cep mendillerinin kullanıldığı kayıtlara geçmiştir. O dönem koşullarında kullanılan Keten kumaş aslında keteni gerçekten tam boyamayan kırmızı bir oksit tozu ile renklendirilmişti. 

MÖ 2000 yılına kadar zengin Mısırlılar ağartılmış beyaz ketenlerden yapılmış ilk gerçek cep mendillerini taşıyordu.  Kirli beyaz veya inci grisi gibi doğal renkler keten cep mendillerde kullanıldı. Ağartma işlemi, ıslak ketenlerin natron (tuz yataklarında bulunan bir mineral) ile ovulmasıyla gerçekleştiriliyordu. Sonra keten tahta bir sopa ile  dövülür  ve durulanırdı. Zira Çin'den gelen ipek çok sınırlı miktarlardaydı ve sadece en üst tabakadaki  soyluların ipek mendillerinde kullanılırdı.

YUNANİSTAN

Klasik Yunanistan'da, ağız veya ter bezi olarak bilinen parfümlü pamuk mendiller varlıklı vatandaşlar tarafından kullanılmıştır.

ROMA

MÖ 250 civarında gladyatörler, günün oyunlarına başlamadan önce Roma'daki Kolezyum'un etrafında geçit töreni yaparlardı. İmparatorun locasının önünde dururlar ve bağırırlardı: "Ave Sezar, morituri te salutant." ("Çok YaşaYüce Sezar, ölümle kutsanmış bizler seni selamlıyoruz.) Oyunların başlamasında Cep mendilleri kritik bir rol üslenirdi.

MS 271'de İmparator Aurelian, Roma halkına oyunlarda alkış ve destek belirtisi olarak sallamaları için ipek veya ketenden yapılmış küçük mendilleri verme uygulamasını başlatarak mendilleri daha da popüler hale getirdi. O dönemde bir "blatta serica” yani ham ipek boyalı mor bir  cep mendilinin değeri olan 130 000 denari 2006'da 800 ABD dolarına eşdeğerdeydi.

MS dördüncü yüzyılda Roma din adamları sol kol üzerinde beyaz bir ketenden tören mendili (pallium linostinum) giyerlerdi. Sonraki 500 yıl boyunca yavaş yavaş pallium linostinum, Hıristiyan rahipler tarafından sol elinde taşınan bir mappula (mappa kumaştan) olarak bilinen bir ipek şeride dönüştü. 12. yüzyıla kadar "mappula” (bir "maniple” olarak da bilinir) sol kolun üzerinde taşınmaya devam etti. Aslında sol elde taşınan bu "Pallium Linostinum”  İsa’nın havarilerinin ayaklarını yıkadığı havluyu hatırlatıcı bir sembol idi.

9. yüzyıl boyunca İtalyan soylular mendilleri sol elinde taşıyorlardı. 10. yüzyılda Mısırlılar Khazz adı verilen keten, ipek sırma ve ince dokuma yün ve ipek gibi lüks cep mendiller kullanıyorlardı.

RÖNESANS

Rönesans döneminde mendil yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Mendil kumaşları ipek, ince keten  veya kenevir bitkisinden elde edilirdi. Mendiller bol işlemeli, dantelli  ve saçaklıydı. İtalya'da onlara "fazzoletto” deniyordu. Bir kadın bir erkeği çekici bulur ise sevgisini, mendilini yanağına çekerek  ilan ederdi.  

Küçük göğüslü kadınlar ise çamaşırlarını mendillerle desteklerlerdi ama mendillerin yerlerinden kaymasını önlemek o kadar da kolay olmadığından zaman zaman hoş olmayan ilginç görüntüler de oluşmuyor değildi.

1400'lerden itibaren, mendil, üst sınıflar için bir aksesuar, hatta zorunlu bir aksesuar olarak Avrupa çapında popüler olmaya başladı. Zira ve Eski Yunanlılar gibi, Fransız soylular, mendillerini  banyo kültürü olmamasından  kaynaklanan vücüt  kokularının üstesinden gelmek için parfüm sürerek taşırlar ve koklarlardı.  

En iyi nakışa sahip dantel tasarımlı cep mendilleri 16. yüzyılda İtalya'da üretiliyordu. Floransa’daki meşhur Medici ailesinden Catherine de Medici’nin II. Henry ile evlenip Fransa’ya taşınmasıyla birçok aksesuar ve yaşam biçimi ile mendilleri de Fransa’ya götürdüğü düşünülür. Bu mendiller son derece değerli kabul edilir ve genellikle nesilden nesile aktarıldı. Mendilin değeri  kullanılan dantelin kalitesi ve tasarımı ile orantılıydı. Daha sonraları cep mendilleri İngiltere’de  kraliyet hanedanı sayesinde yeni yılda verilen bir hediyeye dönüştü.

Catherine de Medici

İNGİLTERE

İkinci Kral Richard zamanında , İngiltere'de 1390 dolaylarında cep mendillerinin popülerlik kazandığı söylenir. Sıkça kabul edilen popüler bir hikayeye göre, İngiltere Kralı II. Richard 1377-1399 arasında tahttayken mendili moda aksesuarı olarak kullanan ilk kişidir.  Kral II. Richard burnunu silmek için küçük keten parçalarından yapılan mendiller kullanırdı. Kral VII. Henry’nin öldüğünde geride 12 gömleği, beş de mendili kaldığı söylenir.

Cep mendillerinde kırmızı veya siyah bir Holbein veya Assisi dikişi ile yapılan ağır nakış ve zaman zaman gümüş ve altın iplik saçaklar kullanılmıştır. Tudor ve Stuart dönemlerinde ise, sınırlı sayıda basılan cep mendilleri daha sonraları koleksiyoncuların aradıkları değerli eşyalar haline gelmiştir. Buna rağmen cep mendilleri  1700 lü yıllar civarında popülerliklerini  kaybetti. Viktorya döneminde ipek cep mendilleri pantalonun arka cebine transfer edildi.

Shakespeare’in meşhur piyesinde, Şark’tan gelen Otello’nun sevdiğine mendil hediye etmesi, mendilin Avrupa’daki popularitesini arttırdı.Dört yüz yıl önce William Shakespeare tarafından yazılan Othello oyununda yoğun semboller kullanılır ve mendil bu semboller içinde önemli bir yer utar. Otello sevgilisi Desdemo’ya mendil hediye eder. Bu mendil Desdemona için Otello’nun aşkını temsil ediyordu. Diğer taraftan Otello’ya annesinden kalan bu mendil onu babasının kaderinden koruyan bir hediye idi ve karıkocanın birbirine olan bağlılık ve sadakatini temsil ediyordu.   

Marie Antoinette

OSMANLI & TÜRKİYE

Mendiller, Osmanlı toplumuna dini ritüellerde kullanılan Bizans'tan geldi. Keten veya pamuktan dokunmuşlardı ve genellikle işlemeli bir desene sahiptiler. Buna karşılık cep mendilinin 17.Yüzyılın  sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanılmaya başlamıştır.

Ancak  1830'dan sonra kare şekline döndüler. Bu erken dönem cep mendilleri, düz renklere ve kenarlarda zıt renklere sahip popüler modern cep mendili modasının öncüleriydi.   

ALMANYA

1845 civarında soylular ve zenginler Almanya'da cep mendilleri kullanmaya başladılar. Pamuk, keten ve ipek cep mendilleri oldukça  popülerdi.

İRLANDA

İrlanda’da uzun zamandır hem cep mendili hem de en iyi ketenlerden yapılmış mendiller kullanılmıştır. Eski bir İrlanda atasözü cep mendili  ilgili felsefelerini gösterir: " Hava atmak için cep mendili,  solumak için ise mendil kullanınız. "

AMERİKA

Özellikle Avrupa’da ipek ve pamuk, Amerika’da ise keten renkli ve desenli cep mendilleri iyi giyimli beyefendiler için ön plana çıkmaya başladı.

18.Yüzyılda ise Cep mendilleri artık erkeklerin ceketlerinin göğüs cebinde estetik bir aksesuar haline geldiğini görür. 

20. Yüzyılda, cep mendilleri Batı dünyasına girmeye başlar özellikle  Cary Grant, Gary Cooper ve Frank Sinatra gibi birkaç Hollywood aktörü cep mendillerini yaygın olarak kullanmaya başlarlar.

Ancak  20. yüzyıl ilerledikçe, keten mendiller gittikçe daha az popüler olmaya başladı ve bu, Kleenex şirketi tarafından daha ucuz ve kolay tek kullanımlık mendilin tanıtılmasıyla daha da arttı. Yüzyılın ortasına gelindiğinde ise  James Cagney ve Fred Astaire gibi yıldızlar bir kez daha cep mendillerinin  bir moda aksesuarı olarak popülerleştirmesine  yardımcı oldular.

"Don’t Carry a Cold in Your Pocket.” 

MODA

17. yüzyılda temiz olamamanın yarattığı sıkıntıyı parfümle kapatan bir araç olarak kullanılan cep mendilleri iki yüz yıl içinde elden pantalon cebine doğru seyahat ederken bu kez temiz giyimli beyefendilerin madeni paralarla kirlenen cep  mendillerine bulacakları en güzel yer sol göğüslerinin üzerinde ki cep olacaktı. Ancak cep mendilinden  ziyade cep mendilleri hala aksesuar olarak bugünkü cep mendillerinden uzaktı.  Zira bu estetiği olanaklı kılacak bir şey eksikti. O da katlama tekniği. Katlama teknikleri yaygınlaştıkça cep mendilleri daha popüler olmaya başladı.

1900'lere gelindiğinde, modayı takip eden bir beyefendi, takım elbisesinin sol göğüs cebinde ipek, keten veya pamuktan yapılmış bir cep mendili olmadan evden çıkmazdı. 1960'larda kısa bir süre için cep mendilleri popülaritesini kaybetse de sonraki dönemde iyi giyinen bir erkeğin vazgeçilmez aksesuarları arasında kaldı

Keten, pamuk ve ipek den yapılmış cep mendilleri zamansız tercihlerdir. Yine de kendine güvenen ve arayışlar içinde olan erkekler için, zarif  desenlere veya güzel baskılarla sahip  ipek cep mendilleri tercih nedeni olacaktır. Eğer doğru kombin yapılabilirse bir kravat ve cep mendili bir kombinde harika duracaktır. Ancak cep mendili için kravat zorunluluk değildir. Hatta tek bir ceketle kombinlenen bir cep mendilinin vereceği hava tartışmasız çok güzeldir. Dikkat edilmesi gereken  Kravatınız, gömleğiniz veya ceketinizdeki bir rengi eşleştirirken, bu renk cep mendilinizin ana ancak kravat ve diğer kombinlenecek aksesuarın ikincil rengi olmalıdır. 

Cep mendillerinizin  cebin dört katından   daha büyük olmaması  kuralına artık uyulmamaktadır. Ancak Cep mendilinizdeki bir monogram veya etiket varsa bunun gösterilememesine dikkat edilmeli bu olabildiğince sizin zevkinizin sırrı olarak gizli kalmalıdır. Tabii birçok  erkek zıt dokuların görünümünü sever. Örneğin, pürüzsüz bir saten ipek kravat, keten veya el dokuması bir ipek cep mendili ile kontrastlanabilir.

Ülkemizde cep mendilleri genellikle 25-33 cm boyutundadır. Ancak İtalya'da 38-45 cm boyutlarında olanlarda kullanılmaktadır. Cep mendilleri genellikle ipek, keten veya pamuklu kumaştan yapılır. Daha büyük cep mendilleri seçilecek ise bu cep mendillerinin Saten ipek gibi pürüzsüz dokulu kumaşlar olmasına dikkat etmek gerekir. Küçük boyutlarda her tür kumaş ama büyük boyutlarda saten ipek cep mendilleri tercih edilmelidir.

Cep mendil kullanırken dikkat edilmesi gereken önemli konulardan bir tanesi de kravatınızla cep mendilinizin ayni renk ve desende olmamasıdır. Ancak ana tonlardaki uyum size farklı bir hava verecektir.

CEP MENDİLİ KULLANMANIN İNCELİKLERİ

•   Kıyafetiniz bir bütün oluşturmalı, ancak her parça diğerleriyle renk ve desen olarak mükemmel bir şekilde eşleşmemeli, birbiriyle zıt olmalı ve tamamlanmalıdır.

•   Parlak, cesur desenli bir cep mendili eşit derecede  bir çarpıcı kravat ile beraber kullanılmamalıdır, bu durumda daha düz bir kravat veya fular seçilmelidir.

•   Renklerin ve motiflerin ötesinde, farklı kumaşları dikkate almakta fayda vardır. İpek cep mendilleri her zaman iyi görünürler

•   Mevcut gardırobunuzdaki renklere bakın ve onlarla ne eşleştirebileceğinizi düşünmeye başlayın. Kendinizi ne kadar rahat hissederseniz, renkler, desenler ve malzemelerle o kadar cesur olabilirsiniz.

•   Düz renkler, özellikle resmi veya iş kıyafetleri için her zaman en güvenli seçeneğinizdir. Renk ne kadar koyu olursa, o kadar resmi olur. Düz beyaz istisna - her zaman uygundur.

 •  Kıyafetinizde en fazla 3 desen bulunmalıdır.

 •  Kahverengi ayakkabılarla toprak tonları gibi diğer aksesuarlarla renkleri koordine edin. 

TEMİZLİK

Pamuklu ve keten cep mendilleri elde yıkanabildiği gibi kuru temizleme yapılabilir. İpek cep mendillerinin parlak ve renkli tutmanın en kolay yolu, ince ipek kumaşla ilgili deneyimi olan güvenilir bir kuru temizlemecide kuru temizleme yapmaktır.

Bununla birlikte, aslında ipek insan saçı benzeri gibi bir proteindir ve hafif bir şampuan, sabun veya nötr pH değeri olan deterjan elle de yıkanabilir. Nötr pH'a sahip hafif bir deterjan iyi bir seçim olabilir. Ilık su ve yumuşak bir alkali olmayan  su kullanın. İkinci ve son durulama sırasında, alkali izlerini nötralize etmek için bir çorba kaşığı temiz beyaz sirke ekleyin. Elde yıkamadan önce önceki yıkamalardan kalan sabun kalıntılarını durulamaya dikkat edin ve ayrı olarak yıkayın.  

ÜTÜLEME

Cep mendillerinin kenar hariç iç yüzeylerini tersinden ütüleyebilirsiniz. Ancak elle kıvrılmış kenarları ütülememeye dikkat edin. Ütünün  sentetik veya ipek ayarında olması ayrıca ipek üzerinde uygun bir ütü bezi kullanılmasında fayda vardır. Derin kırışıklıklar için, ütülemeden önce buharlı kullanılabilir.  Ancak, ipek mendilleri buharda ütülerken ütüden buharla çıkabilecek kireçli su lekelerine dikkat edilmelidir.

CEP MENDİLLERİNİN KENAR KIVRILMASI

Cep mendillerinin tasarımı ve kullanılan kumaşın tipi yanında kalitesini belirleyen en önemli kriterlerden birisi de kenar kıvrım kalitesidir. Kaliteli bir cep mendili usta elinden çıkmış kaliteli bir el kıvrımına sahip olmalıdır.

Kaliteli bir cep mendilinin kenar kıvrımının 2,5 cm de 5-6 dikiş olmalı ve cep mendilinin kenarı bir tüp şeklinde kıvrılmalıdır. Genel bir kural olarak, dikiş yoğunluğu tüm kenarlara düzenli aralıklarla dağılmalı ve olabildiğince gizlenmelidir. Elle yapıldığı için oluşabilecek düzensizlikler aslında onun kalite belirtisidir.

El ile kıvrılma işlemine en uygun kumaş İpektir. Keten ve pamuk cep mendillerindeki el kıvrımları  ipeğe göre daha zordur ayrıca kumaş daha kalın ve esnek olmadığından köşeler ipeğe göre daha kabarık ve düzensizdir.

Makine dikişli olan cep mendillerinde, bu kenarlar elle kıvrılanlara göre daha düzdür, ancak dikiş daha görünür haldedir ve tavsiye edilemez.

Ucuz ve kalitesiz cep meydanlarındaki kenarlar makineyle dikilir  veya elle gevşek düzensiz  bir dikişlerle kıvrılır. Gerek makine ile gerekse özensiz elle kıvrılan cep mendilleri kalitesinden kaybeder. 

TheFAD.co cep mendilleri özenle elde kıvrılmaktadır.

 *Bloğun içeriklerinin  zaman içinde sürekli güncellenerek sizler için ilginç  bilgilerle kapsamlı bir  okuma metnine dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Bu blogdaki yazılar, bazı linkleri aşağıda verilen internet kaynaklarından derlenmiş ve yer yer blog yazarı da kendi görüş ve yorumlarını ilave etmiştir. Bu açıdan burada verilen bilgiler ve yorumlar bir başka yerde tarihsel kaynak ve referans olarak kabul edilmemelidir. Blog yazarı yapılacak alıntılardan sorumlu değildir. Bu  blogdaki yazılar izin alınmadan kullanılamaz.

Kaynaklar

htps://www.pochette-square.com/en/blog/history-pocket-square-n9

https://www.rampleyandco.com/pages/the-history-of-the-pocket-square

https://www.samhober.com/a/pocket-squares-history/

https://listelist.com/mary-phelps-jacob-caresse-crosby/

https://bonjourparis.com/lifestyle/chic-or-passe-the-fabulous-history-of-the-handkerchief/

https://books.google.com.tr/books?id=w_1-t_K2ZuMC&pg=PA60&lpg=PA60&dq=pallium+linostinum&source=bl&ots=BpZqnVHPSQ&sig=ACfU3U3QL9kPAKa4OprjWfX4WXlpXOzuwA&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwiDsrG_m8fqAhUJ4BoKHeqPCzYQ6AEwAXoECAoQAQ#v=onepage&q=pallium%20linostinum&f=false

http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=679

https://www.trendhim.co.uk/articles/38/the-pocket-square-your-ultimate-guide